Deniz Gezmiş, 28 Şubat 1947 yılında Ankara Ayaş'ta dünyaya geldi. Gezmiş lise eğitimini İstanbul Haydarpaşa Lisesinde tamamlamıştır. Gezmiş, eğitimine 1966 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne girerek devam etmiştir.
Deniz Gezmiş, henüz lise yıllarında tanıştığı sol düşünceyle siyasi yaşamına ilk olarak 11 Ekim 1965 tarihinde Türkiye İşçi Partisi (TİP) Üsküdar ilçe başkanlığına üye olarak adım attı. Gezmiş, daha sonra 15-3- Ağustos 1966 tarihinde Ankara'dan İstanbul'a yürüyüş düzenleyen Çorum Belediyesi temizlik işçilerinin Taksim Anıtı’na çelenk koymaları sırasında Türk-iş yöneticilerini protesto eden grupla beraber yaptığı eylem sırasında gözaltına alınarak tutuklandı.
Deniz Gezmiş, üniversite eğitimi sırasında Türkiye Milli Talebe Federasyonu (TMTF) binasının yediemine verilmesiyle çıkan olaylarda yakalandı ve bir gün çıkarıldığı mahkeme tarafından serbest bırakıldı. Daha sonra Gezmiş, 22 Kasım 1967'de öğrenci örgütlerinin düzenlediği Kıbrıs Mitingi sırasında Amerika bayrağı yakmasıyla gözaltına alınıp daha sonra serbest bırakılmış ardından Hukuk Fakültesi'nde birlikte okuduğu arkadaşlarıyla 1968'de "Devrimci Hukukçular Örgütü"nü kurmuştur. Gezmiş, yine aynı yıl İstanbul Üniversitesinde düzenlenen toplantıda konuşma yapan Devlet Bakanı Seyfi Öztürk'ü protesto etti ve protesto sonrasında tutuklandı fakat daha sonra serbest bırakıldı. Gezmiş, serbest kalmasının ardından aynı yıl 30 Mayısta 6. Filo'yu protesto etti ve yine yargılanarak serbest bırakıldı.
Deniz Gezmiş, diğer sosyalist arkadaşları ile birlikte Devrimci Öğrenci Birliği’ni kurdu ve ardından 1 Kasım 1968’de Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı’nın da içinde bulunduğu AÜTB, DÖB ve ODTÜÖB’nin de yer aldığı “Samsun’dan Ankara’ya Mustafa Kemal Yürüyüşü”nü düzenledi. Gezmiş, 28 Kasım 1968'de Amerika büyükelçisinin İstanbul’a gelişini protesto etmesiyle tutuklandı ve daha sonra serbest bırakıldı. Gezmiş, 31 Mayıs 1969'da İÜ Hukuk Fakültesi öğrencilerinin reform tasarısının gerçekleşmemesini protesto gerekçesiyle giriştikleri işgale önderlik etti ve üniversitenin kapatılıp polise teslim edilmesi nedeniyle çıkan çatışmalarda yaralandı. Gezmiş, hakkında tutuklama kararı çıkarılmasıyla hastaneden kaçarak Filistin'e geçti. Filistin'de olduğu süre içerisinde Filistin Demokratik Halk Kurtuluş Cephesi'nin (FDHKC) gerilla kampına silahlı eğitim aldı ve aynı safta savaştı. 23 Eylül 1969'da Battal Mehetoğlu'nun sağcılar tarafından öldürülmesiyle yapılan aramada ele geçirilen dürbünlü bir tüfeğin Gezmiş'e ait olduğu iddia edilerek hakkında yeniden tutuklama kararı çıkarıldı.
Deniz Gezmiş, Türkiye Halk Kuruluş Ordusu kurucu üyelerinden biri oldu ve gerçekleştirdikleri eylemler nedeniyle bir çok kez tutuklandı. Gezmiş, hakkında tutuklama kararı çıkarılmıştı ve polisten kaçmaktayken 1971 yılında gerçekleşen 12 Mart darbesinin hemen ardından Yusuf Aslan ile birlikte Sivas’a giderken motosikletinin bozulmasıyla gelen ihbarla 16 Kasım 1971’de yakalanarak tutuklandı.
Deniz Gezmiş, 12 Mart Darbesinden sonra tutuklama kararından kaçmaktayken 16 Mart 1971'de Sivas'ta yakalanarak tutuklandı ve önce Kayseri'ye daha sonra Ankara'ya getirildi. Gezmiş, 16 Temmuz 1971’de Sıkıyönetim Mahkemesi, Altındağ Veteriner Okulu binasında Tuğgeneral Ali Elverdi başkanlığındaki, Baki Tuğ savcılığında gerçekleşen mahkeme 9 Ekim 1971’de son bularak TCK’nın 146. maddesinin ihlali gerekçesiyle idama mahkum edildi. 6 Mayıs 1972 tarihinde Yusuf Aslan, Hüseyin İnan ile birlikte saat 1.00-3.00 arasında Ankara Merkez Kapalı Cezaevi’nde idam edildi.
Deniz Gezmiş'in idamının ardından hayatı çeşitli şarkılara, kitaplara, belgesellere ve filmlere konu oldu.
- Susarak Özlüyorum - Ahmet Aslan
-
6 Mayıs Ağıdı- Nesimi Çimen
-
Hoşçakal Kardeşim Deniz- Zülfü Livaneli
- Aşk Olsun Sana Çocuk- Edip Akbayram
- Parka- Cem Karaca
- Denizlerin Dalgasıyım- Selda Bağcan
- Deniz Koydum Adını- Metin,Kemal Kahraman
-12 Mart: İhtilalin Pençesinde Demokrasi- Mehmet Ali Birand
- Delikanlım- Can Dündar
