Ampirizm (Empirizm veya Deneycilik), bilgi ve bilginin kaynağını deneyimde ve duyusal deneyimlerde bulmayı savunan felsefi görüştür. Bu felsefi akım, insan zihninin doğuştan herhangi bir bilgiyle donatılmadığını, bilginin deneyim yoluyla edinildiğini savunur. Ampirizm, bilginin kaynağını gözlem, duyular ve deneylerden türetir.
Ampirizmin temel prensipleri şunlardır:
- Duyusal deneyim: Ampiristler, bilginin temel olarak duyusal deneyimlerden türetildiğine inanırlar. Duyular aracılığıyla algıladığımız şeyler ve deneyimlerimiz, bize dünyayı anlamamız için gerekli olan bilgiyi sağlar.
- Tecrübe önceliği: Ampiristler, aklın veya sezgilerin bilgi kaynağı olarak duyusal deneyimlerin gerisinde olduğuna inanır. Bilginin temel kaynağı, somut tecrübe ve gözlemle edinilen verilere dayanır.
- Ön kabullerin reddi: Ampirizm, insan zihninin doğuştan gelen içgüdüsel bilgilere sahip olmadığını savunur. Bu nedenle, tüm bilginin duyusal deneyimlerden türetildiğini ve herhangi bir başlangıç bilgisinin olmadığını kabul eder.
Ampirizmin öncüleri arasında şu filozoflar bulunmaktadır:
- John Locke (1632-1704): İngiliz filozof John Locke, ampirizmin önemli bir savunucusudur. "An Essay Concerning Human Understanding" adlı eserinde, insan zihninin boş bir tahta (tabula rasa) gibi doğduğunu ve bilginin deneyimler aracılığıyla bu zihne kazandırıldığını savunmuştur.
- George Berkeley (1685-1753): İrlandalı filozof George Berkeley, empirizmi geliştiren ve daha da radikal bir şekilde ele alan düşünürlerden biridir. "Esse est percipi" (Var olmak, algılanmak demektir) ilkesiyle bilinen Berkeley, nesnelerin zihinler tarafından algılanmadığında varlık iddiasını reddeder.
- David Hume (1711-1776): İskoç filozof David Hume, ampirizmin en etkili savunucularından biridir. Deneyim ve gözleme dayanan bir bilgi teorisini benimseyerek, neden-sonuç ilişkilerini eleştiren "Neden Üzerine Bir İnceleme" (An Enquiry Concerning Human Understanding) adlı eseriyle bilinir.
Bu filozoflar, ampirizmi geliştirmiş ve yaygınlaştırmış düşünürlerdir. Ampirizm, bilginin elde edilmesi, doğrulanması ve sınırlarının anlaşılması açısından felsefi düşüncede önemli bir rol oynamıştır.
