Şeyh Said ya da diğer mahlaslarıyla Şeyh Said Palevi, Şeyh Said Pirani, Şeyh Muhammed Said Nakşibendi, Şeyh Said Efendi, 1865/1866 doğumlu olup Palu, Elazığ'da dünyaya gelmiş ve 29 Haziran 1925'te Diyarbakır'da hayatını kaybetmiştir. Seyyid bir aileye mensup olan Şeyh Said, Zaza asıllı Nakşibendi şeyhi ve Kürt lideridir. Müderris, mutasavvıf, müfessir ve muhaddis olan Şeyh Said, öne çıkan bir isim olup Şeyh Said İsyanı'nın liderliğini yapmıştır. Cumhuriyet'in ilanına ve laik düzene karşı çıkarak şeriat isteğiyle hükûmete karşı silahlı bir isyan girişiminde bulunmuş, bu sebeple 1925 yılında yargılanmış ve idam edilmiştir.
Hayatı
Şeyh Said, 1865 yılında Palu'da doğmuştur. Babası Şeyh Mahmud Fevzi, annesi ise Gulê Hanım’dır. Eğitimini Palu, Elazığ, Diyarbakır ve Muş'ta tamamladıktan sonra babasının vefatı üzerine Nakşibendi Tarikatı postnişini (lideri) olmuştur. I. Dünya Savaşı sırasında Rus İmparatorluğu'nun Doğu Anadolu Bölgesi'ne ilerlemesi nedeniyle Piran'a taşınmak zorunda kalmıştır. Şeyh Said, dedesi Şeyh Ali Sebdi'nin soyundan gelmektedir ve ailesi seyyid (Hz. Muhammed'in soyundan gelen) bir aileden gelir. Şeyh Said'in aile geçmişi, soyu Muhammed'e dayanan Şeyh Ali Sebdi üzerinden gelir ve ailesinde önemli dini figürler bulunur. Şeyh Said'in beş kızı ve beş oğlu olmuştur. Şeyh Said, Rus Harbi nedeniyle Hınıs'tan Piran'a göç ettiğinde eşi Amine Hanım vefat etmiştir. Daha sonra, Hınıs Kolhisar'a yerleşmiştir ve burada Güllü Hanım ile evlenmiştir.
Şeyh Said İsyanı
Şeyh Said, Birinci Meclis'in Bitlis milletvekili Yusuf Ziya tarafından Kürt İstiklal Komitesi üyesi yapıldı. Şeyh Said, Cumhuriyet ve Mustafa Kemal'e karşı çıkarak silahlı bir isyan girişiminde bulunmuştur. Ayaklanma, planlandığı tarihten önce başlamış ve Şeyh Said'in liderliğinde gerçekleşmiştir. Ancak, isyanın bastırılmasından sonra Şeyh Said ve diğer isyancılar Şark İstiklal Mahkemesi'nde yargılanarak idam edilmiştir.
Mezarı
29 Haziran 1925’te Diyarbakır Dağkapı Meydanında idam edilen Şeyh Said, idam sehpasında son isteği olarak kâğıt ve kalem istemiş ve Arapça olarak, "Benim bu değersiz dallarda asılmama pervam yoktur. Muhakkak ki mücadelem Allah ve dini içindir," yazmıştır.
