Ampulü Kim İcat Etti?

Ampul, içerisinde elektrik akımının etkisiyle ışık yayan bir iletken tel (filaman) içeren, içi hava boşaltılmış cam bir kap olarak tanımlanabilir. Elektrik, ampulün içindeki filamandan geçer. Filaman, elektriği iyi iletmediği için, geçen elektrik akımına direnç gösterir. Bu direnç, elektrik enerjisinin bir bölümünün ısı enerjisine dönüşmesine sebep olur ve böylece iletken tel ısınıp ışık saçmaya başlar.

Büşra Ünal Yazar
YAYINLAMA
14 Ocak 2024 14:08
GÜNCELLEME
14 Ocak 2024 15:31
Ampulü Kim İcat Etti?
Büşra Ünal Yazar

Ampulü Kim İcat Etti?

İnsanlar, ampulün bulunmasından önce aydınlatma için mum, meşale ve gaz lambası gibi yöntemlere başvuruyordu. Bu aydınlatma araçları ne yazık ki hem güvenli değil hem de pek pratik sayılmazdı.

Alessandro Volta

Aydınlatma teknolojisindeki ilk büyük adım, 1800 yılında Alessandro Volta'nın pilin icadı ile atıldı. Voltaik pil olarak bilinen bu cihaz, ucuna bağlanan bakır tellerle hem elektrik iletiyordu hem de hafif bir ışık saçıyordu.

Humphry Davy

İngiliz bilim insanı Humphry Davy, 1807 yılında ilk işlevsel ampulü tasarladı. Davy'nin ampulü, bir pille bağlantılı iki kömür çubuğu kullanılarak oluşturuldu. Bu ampul, işlevsel olmakla birlikte, çalışması için yüksek elektrik akımına ihtiyaç duyuyordu ve parlak ışığına rağmen hızlı bir şekilde sönüyordu. Ev kullanımı için uygun olmasa da, özellikle madenlerde ve sokak aydınlatmalarında sınırlı bir kullanım alanı buldu.

Davy'nin ilk ampul tasarımlarının ardından, elektrik akımı altında sürekli olarak parlayabilen ve yanmayan bir filamanın gerekli olduğu anlaşıldı. 

James Bowman Lindsay

Bu amaçla, İskoç bilim adamı James Bowman Lindsay 1835'te bakır filamanlı bir ampul geliştirdi.

Warren de la Rue

İngiliz bilim insanı Warren de la Rue ise 1840'ta platin filamanlı bir ampul üretti. Ancak Lindsay'in bakır filamanı hızla yanıyor, Rue'nun platin filamanı ise yüksek erime noktasına sahip olmasına rağmen maliyetliydi. Bu nedenle her iki tasarım da ticari açıdan başarısız oldu.

Joseph Swan

1860 yılında İngiliz kimyacı Joseph Swan, karbonize edilmiş kağıt filamanlarını kullanarak yeni bir ampul tasarladı ve bu tasarımı İngiltere'de patentledi. Swan'ın filamanları, ampulün aydınlatma ömrünü biraz daha uzattı. 

Hatta Swan'ın İngiltere Gateshead'teki evi, ampulle aydınlatılan ilk ev oldu. 

Ancak bu tasarımın da performansı yeterli değildi. Swan, ampulün içindeki havayı boşaltmak için vakum pompası kullanmıştı, fakat o dönemin vakum pompaları yeterince etkili değildi. Bu nedenle, Swan'ın ampül tasarımı da geniş çapta kullanılamadı.

Swan'ın çalışmalarının ardından, birçok bilim insanı ve mucit ampulü daha işlevsel ve uzun ömürlü hale getirmek için uğraştı, fakat büyük bir başarı elde edemediler. 

Bu durum, Thomas Edison'ın sahneye çıkışına kadar devam etti.

Thomas Edison

Thomas Edison, Swan'ın ampul tasarımındaki ana sorunun filaman malzemesi olduğuna inanıyordu. Yüksek elektrik direncine sahip bir filaman bulabilirse, ampulün uzun süre yanabileceğini düşünüyordu. 

Nihayet 1880 yılında, karbon filamanlı bir ampul tasarımı için patent başvurusunda bulundu. Edison'un patentinde, pamuktan ketene, ahşaba kadar filaman için kullanılabilecek çeşitli malzemeler yer alıyordu. 

Bu buluş, modern ampulün gelişiminde önemli bir adım oldu.

Thomas Edison, ampulü mükemmelleştirmek için çalışmalarını sürdürdü ve en iyi filaman malzemesini bulmak için 6.000'den fazla farklı materyali test etti. 

Uzun bir dönem süren denemeler sonucunda, karbonize edilmiş bambu filamanın 1.200 saate kadar dayanabileceğini keşfetti. 

Bambu, 1880'lerden 1900'lerin başına dek filaman malzemesi olarak kullanıldı, daha sonra daha dayanıklı malzemelerle değiştirildi. 

Bu buluş, Edison'un ampul tasarımını ticari anlamda başarılı kılan bir faktördü. 

Edison ve Swan arasında bir süre patent hakkında anlaşmazlıklar yaşansa da, sonunda ABD ve İngiltere'de ortak şirketler kurarak iş birliği yaptılar.

David Coolidge

1910 yılında William David Coolidge, bambudan çok daha uzun ömürlü olan tungsten filamanları geliştirdi. 

Bugün, modern ampullerde filaman olarak genellikle tungsten kullanılmaktadır. 

Yorumlar (0 yorum)
Yorum kurallarını okudum ve kabul ediyorum.
Henüz yorum eklenmemiş, ilk yorum ekleyen siz olun.
Sonraki Sayfa